Chùa Keo Thái Bình là một trong những ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam. Được xây dựng vào thế kỷ XVII và giữ nguyên bản sắc kiến trúc độc đáo qua gần 400 năm tồn tại. Chùa Keo không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật đặc sắc. Đây còn là một di tích lịch sử – văn hóa quốc gia và di tích quốc gia đặc biệt. Chùa Keo mang dấu ấn của Phật giáo và văn hóa dân gian Việt Nam. Bài viết này sẽ giới thiệu về Chùa Keo Thái Bình – ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam.

1. Lịch sử hình thành Chùa Keo Thái Bình 

     Chùa Keo Thái Bình nằm tại xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình. Cách thành phố Hà Nội khoảng 100 km về phía Đông Nam. Chùa được xây dựng vào năm 1632, dưới thời vua Lê Trung Hưng. Bởi kiến trúc sư Nguyễn Văn Trụ, theo lệnh của Hoàng Nhân Dũng – một quan lại có công với triều đình. Chùa được xây dựng trên nền của một ngôi chùa cũ hơn, có tên là Nghiêm Quang Tự.

     Chùa Keo được sáng lập bởi Thiền sư Nguyễn Minh Không (Dương Không Lộ) vào thế kỷ XI, thời Lý Thánh Tông. Tuy nhiên, do sông Hồng dâng cao và ngập úng làng Giao Thủy – nơi có chùa Nghiêm Quang Tự. Một số dân cư đã di dời sang xây dựng chùa Keo mới tại xã Duy Nhất, tỉnh Thái Bình. Chùa Keo mới được gọi là Keo trên (hay Keo Thượng). Đây là ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam. Dùng để phân biệt với chùa Keo cũ (hay Keo Hạ) ở xã Xuân Hồng, tỉnh Nam Định.

2. Kiến trúc độc đáo của Chùa Keo Thái Bình 

     Chùa Keo Thái Bình xây dựng theo lối kiến trúc độc đáo “Nội công ngoại quốc”. Tức là kết hợp giữa phong cách kiến trúc Việt Nam và Trung Quốc. Chùa có diện tích khoảng 58.000 m2, gồm 21 công trình với 157 gian nhà. Ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam được bố trí theo hướng Đông Tây. Kiến trúc độc đáo này theo trục chính là Tam quan – Chùa Phật – Đền Thánh.

     Chùa Phật là nơi thờ Phật và các bồ tát, có kiến trúc độc đáo hình chữ nhật. Mái ngói đỏ, trên mái có 8 con rồng chầu. Trong chùa Phật có nhiều tượng Phật bằng gỗ, đá và đồng. Tượng Phật được chế tác vào thế kỷ XVII và XVIII, kiến trúc độc đáo có giá trị nghệ thuật cao. Đền Thánh là nơi thờ Thánh tổ Dương Không Lộ, có kiến trúc độc đáo hình vuông. Mái ngói xanh, trên mái có 4 con rồng chầu. Trong đền Thánh có tượng Thánh tổ bằng gỗ, cao 3,7 m, được xem là tượng gỗ lớn nhất Việt Nam. Ngoài ra, chùa Keo còn có các kiến trúc độc đáo khác như gác chuông, hành lang, tòa thiêu hương, khu tăng xá…

3. Các kiệt tác chạm khắc gỗ của Chùa Keo Thái Bình 

     Chùa Keo Thái Bình không chỉ nổi tiếng là ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam. Chùa Keo còn nổi tiếng về các kiệt tác chạm khắc gỗ. Các kiệt tác chạm khắc gỗ bộ cửa, cột, dàn, giàn, đình… đều được chạm khắc hình hoa văn. Các kiệt tác chạm khắc gỗ đa dạng và phong phú. Thể hiện sự khéo léo và tinh xảo của các nghệ nhân thời xưa. Có thể kể đến một số kiệt tác chạm khắc gỗ nổi bật của chùa Keo như:

     Bộ cửa tam quan nội quan chạm rồng chầu – một biểu tượng của quyền uy và sức mạnh. Bộ cửa tam quan ngoại quan chạm 12 con giáp – kiệt tác chạm khắc gỗ về vận mệnh và thời gian. Bộ cửa điện Phật quan chạm 8 loài hoa – một biểu tượng của sự thanh khiết và tuệ giác. Bộ cửa điện Thánh quan chạm 8 loài chim – một biểu tượng của sự tự do và hòa bình…

4. Các di vật cổ quý giá của Chùa Keo Thái Bình

     Chùa Keo Thái Bình cũng là nơi lưu giữ nhiều di vật cổ quý giá. Ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam này mang giá trị lịch sử và văn hóa. Có thể kể đến một số di vật cổ như: chuông đồng lớn nhất Việt Nam. Được đúc vào năm 1686, cao 2,1 m, nặng 1.000 kg. Có khắc các câu kệ Phật giáo và các hoa văn. Sách gỗ “Thánh tổ thực lục diễn ca”, được viết vào năm 1677. Gồm 12 lá gỗ khắc các câu ca khen ngợi Thánh tổ Dương Không Lộ.

     Ngoài ra, ngôi chùa cổ đẹp nhất Việt Nam này còn có Sách gỗ “Thần Quang tự phổ thông” (1678). Gồm 24 lá gỗ khắc các câu ca miêu tả lịch sử và kiến trúc của chùa Keo. Bia đá “Thần Quang tự bi”, được đặt vào năm 1711, cao 2,5 m, nặng 4 tấn. Bia đá có khắc các câu thơ miêu tả công trình xây dựng và tu bổ của chùa Keo…

5. Lễ hội tại Chùa Keo Thái Bình

     Lễ hội tại Chùa Keo tổ chức hai mùa là hội xuân và hội thu. Hội xuân được mở vào ngày 4 tháng 1 âm lịch. Là ngày kỷ niệm ngày thành hoàng của vua Lý Thánh Tông. Người đã ban cho Thiền sư Không Lộ làm quốc sư. Hội thu được mở vào các ngày 13, 14, 15 tháng 9 âm lịch. Là lễ hội tại Chùa Keo chính, nhằm tưởng nhớ và suy tôn Thiền sư Không Lộ. Người sáng lập chùa Keo và có công chữa bệnh cho vua Lý.

     Các lễ thức của lễ hội tại Chùa Keo trong hội thu mang tính lễ hội nông nghiệp, giải trí, và lịch sử. Lễ hội tại Chùa Keo có nhiều nghi lễ như cúng dường, cầu siêu, chầu thánh, rước kiệu… Có nhiều trò chơi dân gian như thi bơi chải, rước thuyền, bắt vịt, kéo co… Lễ hội tại Chùa Keo có nhiều hoạt động văn nghệ như hát giao duyên, múa chèo cạn… Bạn hãy đến và cảm nhận được không khí của các lễ hội trong thời gian này nhé. Bạn sẽ thấy được nhiều điều tại ngôi chùa này trong các lễ hội tại chùa Keo mà không làm bạn thất vọng.